Femke Pluymert (Diversion): ‘Mkb-bedrijven die gericht zijn op de toekomst, maken juist nú prioriteit van datagedreven werken’

‘Dit is wat ík graag had geweten voordat we aan de slag gingen met data’, zegt Diversion-directeur Femke Pluymert. Ze doelt op de gloednieuwe datatoolkit voor mkb-bedrijven, met speciale aandacht voor sociale ondernemingen. Het bureau voor maatschappelijke innovatie ontwikkelt oplossingen ‘voor complexe vraagstukken die de samenleving onder druk zetten.’ Jaarlijks zet de sociale onderneming tientallen projecten neer, samen met strategische partners zoals onderwijsinstellingen, overheden, maatschappelijke organisaties en bedrijven.

Data verzamelen in de klas

Zo ontwikkelde Diversion landelijke programma’s voor het onderwijs om armoede, complottheorieën, discriminatie of seksueel geweld tegen te gaan. ‘We leiden hierbij jaarlijks meer dan 100 jongeren op tot peer educator. Dat zijn maatschappelijk betrokken rolmodellen die de schoolklassen ingaan om gevoelige thema’s bespreekbaar te maken en taboes te doorbreken. Zo komen wij al jaren op plekken waar niet iedereen binnen kan komen of de gesprekken kan voeren die wij doen. Daar halen we een berg aan relevante informatie op waarmee we onze eigen programma’s en producten aanscherpen, en tegelijkertijd onze maatschappelijke impact vergroten.’

Jongeren en schulden

Neem MoneyWays, één van de initiatieven van Diversion waarmee zij overheden en bedrijven oproept te investeren in een ‘financieel zelfredzame generatie’. De afgelopen jaren sprak Diversion bijna 20.000 jongeren over geld en schulden en hoe financiële problemen te voorkomen. Femke: ‘Daarmee hebben we een relevante kennispositie verworven. Jongeren laten ons het achterste van hun tong zien. Binnen onze strategische allianties met verschillende partners, waaronder beleidsmakers en beslissers, delen we onze data en kennis.’ Zo viel bij MoneyWays op dat veel minderjarige jongeren (voornamelijk jongens) online gokten. ‘Na doorvragen bleek dat dit regelmatig leidde tot schulden, en dat ze vaak meededen aan gokspelletjes door groepsdruk. We trokken aan de bel bij de media en de Kansspelautoriteit. Die overheidsinstantie heeft zich nu aangesloten bij onze alliantie en is partner bij ons schuldenpreventieprogramma.’

Dure webapplicatie

Dus ja, waardevolle data heeft Diversion wel. ‘Toen we doorhadden op wat voor berg informatie we zaten, kwam de vraag op: hoe kunnen we maatschappelijke problemen, zoals schulden, nog beter helpen voorkomen? En hoe kunnen we zorgen dat onze klanten ook voor deze data gaan betalen? Bij het beantwoorden van deze vragen merkte ik meteen dat het anders moest. Bijvoorbeeld bij de manier waarop we omgaan met informatie, en hoe we die structureel opslaan en verwerken.

‘Wat juridisch mogelijk is, is lang niet hetzelfde als ethisch bezig zijn’

We zagen dat verschillende mensen in de organisatie data op verschillende wijzen opslaan. Dat is het eerste wat gestroomlijnd moet worden. Het is voor ons als kennisintensieve organisatie nu een prioriteit geworden om ons businessmodel te verbreden en te verduurzamen. Maar dan moet je wel digitaal fit zijn, en dat waren we toen niet. Inmiddels hebben we daarin stevige stappen gezet en zijn we goed onderweg.’  

Tool

Een webapplicatie zou moeten helpen om data savvy te worden, besloot de organisatie. ‘We wilden de waardevolle maatschappelijke trends die we signaleerden uit onze gesprekken met jongeren, structureel opvangen.’ Diversion huurde een extern bureau in om hiervoor een tool te maken. ‘Achteraf gezien was dit niet de juiste zet. Veel van onze medewerkers zijn gamma’s en alfa’s. De bouwers waren bèta’s. We spraken niet dezelfde taal. Ik heb geleerd dat het spreken van dezelfde taal essentieel is, wil je niet in de verkeerde dingen investeren. Het eindproduct is er nu, maar het is een lang proces geweest en we hebben onze ambitie te vaak moeten bijstellen. Dit had anders gekund. De stappen die nodig zijn in een datatransitie voor ons als mkb-organisatie, zonder IT-afdeling of data scientists in huis, waren niet helder.’

Recht en ethiek

Femke stoorde zich aan de manier waarop bedrijven omgaan met data. ‘Je hoeft het nieuws maar te volgen en je ziet de kritiek op grote corporates en databedrijven waarbij data het businessmodel is. Sociale ondernemingen pretenderen vernieuwend te zijn op het gebied van ethisch en verantwoord zaken doen. Maar het viel mij verbazend genoeg op dat zij níet vooroplopen in de discussie, dat ze hierin niet van elkaar leren.’

‘Ik voelde me er verantwoordelijk voor om ons meer toekomstbestendig te maken.’

‘Daarom ook het initiatief voor deze toolkit en dit gesprek aan te jagen. Als je als bedrijf zegt een maatschappelijke missie te hebben, moet je ook de handschoen oppakken om op een ethische manier met data om te gaan. Wat juridisch mogelijk is, is lang niet hetzelfde als ethisch bezig zijn. Als social enterprise mag je hierover nóg beter nadenken.’ Daarbij komen lastige kwesties op. ‘Bij Diversion halen we bijvoorbeeld veel data op bij jongeren. Wij vinden het belangrijk om een stap verder te zetten dan enkel compliance. Jongeren vragen een vinkje te zetten bij het weggeven van data, betekent nog niet dat zij bewust zijn van wat ze daarmee weggeven. Dit soort vraagstukken vinden wij belangrijk en stellen wij centraal in onze transitie naar datagedreven werken. We hebben bureau Brandeis gevraagd om advocaat van de duivel te spelen en te helpen onze visie hierop verder te ontwikkelen en kritisch naar onszelf te kijken.’

Valkuilen en successen

Via de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) kwam Diversion op MKB Idee, dat innovatieve initiatieven voor projecten op het gebied van scholing ondersteunt. ‘Ik merkte dat onze vraagstukken herkenbaar waren voor andere ondernemers. Data verandert de wereld, je werk en de arbeidsmarkt. Ik voelde me er verantwoordelijk voor  – ook naar onze medewerkers toe – om ons meer toekomstbestendig te maken.’

‘Had ík deze toolkit maar gehad voor wij aan de slag gingen’

Diversion heeft, met steun van MKB Idee, samen met Social Enterprise NL een proeftuin ingericht. ‘Onze medewerkers gaan ‘on the job’ aan de slag met datagedreven werken. Hierbij krijgen we steun van MKB Datalab, dat verbonden is aan de Jheronimus Academy of Data Sciences (JADS). Ze nemen onze mensen mee naar de kern. Wat is datagedreven werken, hoe beïnvloedt het je werk, wat zijn de kansen voor ons bedrijf? We organiseren lunchlezingen en workshops. We toetsen onze vraagstukken met ervaringen van andere sociale ondernemingen. Kortom: we willen alle kennis en ervaringen, alle best practices en valkuilen laten samenkomen in een informatiepakket voor andere (maatschappelijke) mkb-bedrijven. Ook dat is de toolkit die je nu voor je hebt. Het bevat veel van de informatie die ík graag tot mijn beschikking had gehad voor we aan de slag gingen.’

Tips van Femke

1. Koop niet meteen grote vergezichten in ‘Je startpunt is niet een tool, maar wat je in de kern van je organisatie, processen en mensen op orde moet hebben. Begin bij de basis.’
2. Laat de ethiek niet varen ‘Als mkb-bedrijf en zeker als sociale onderneming is het belangrijk om aan ethiek te denken. Handel op een maatschappelijk verantwoorde manier en denk na over die ethische kant in plaats van enkel te doen wat de wetgeving voorschrijft. Zeker sociale ondernemingen kunnen hierin een stap verder zetten, door nóg kritischer te kijken. Pas als je als maatschappelijke onderneming op een goede manier je data inzet, ben je van meerwaarde voor de samenleving.’
3. Creëer zelf een kennisnetwerk ‘Trek gezamenlijk op met je partners. Zelf verzamelde ik een aantal experts om mij heen, onder wie hoogleraren die gespecialiseerd zijn in digitaal ondernemerschap. We voerden verfrissende gesprekken die mij ontzettend hebben geholpen om de juiste stappen te gaan zetten.’